Konserwacja

Pierwsze obiekty przekazane zostały do zbiorów Muzeum Stutthof w Sztutowie przez Klub Byłych Więźniów Stutthofu działającym przy zarządzie ZBoWiD w Gdańsku w momencie utworzenia muzeum w 1962 r. Były to przedmioty związane z funkcjonowaniem obozu Stutthof, głównie wyposażenie baraków i rewiru obozowego, także część przedmiotów osobistych należących do byłych więźniów. Przez kolejne 70 lat muzeum gromadziło kolekcję materiałów przekazywanych głównie przez osoby, które bezpośrednio doświadczyły Holokaustu lub przez ich rodziny.  

Liczący obecnie ponad 1 500 eksponatów zbiór muzealiów wymaga szczególnej opieki, zabezpieczenia i konserwacji. Jest to nieustający proces, którego celem jest zachowanie obiektów w dobrym stanie, by zarówno teraz jak i w przyszłości niosły świadectwo zbrodniom mającym miejsce w czasie II wojny światowej.

Poza pracownią konserwacji papieru, Muzeum Stutthof nie dysponuje na miejscu innym laboratorium. Wszystkie przedmioty wymagające interwencji specjalistów, konserwowane są w pracowniach zewnętrznych. Łącznie zakonserwowanych jest obecnie 527 obiektów a kolejne obiekty wypożyczone różnym pracowniom poddawane są pracom konserwatorskim.

KONSERWACJA DREWNIANYCH I SKÓRZANYCH PODESZW OBUWIA ORAZ PEJCZY OBOZOWYCH – PRACOWNIA REWARS
Drewniane podeszwy klumpów obozowych, skórzane podeszwy bucików dziecięcych należące do najmłodszych więźniów obozu Stutthof, pejcze, którymi wykonywano karę chłosty… To tylko wybrane przedmioty ze zbiorów Muzeum Stutthof, które zostały w ostatnim czasie poddane konserwacji. Wszystkie prace konserwatorskie dla Muzeum Stutthof wykonała pracownia „Rewars” z Warszawy.
Skórzany pasek, fragment portmonetki oraz nakrycie głowy księdza należały do więźniów obozu Stutthof, ofiar egzekucji wykonanej 22 stycznia 1940 r. w lesie, w pobliżu obozu Stutthof. Przedmioty te odkryto w czasie ekshumacji grobu, przeprowadzonej w 1979 r. Drewniane podeszwy klumpów oraz fragmenty dziecięcego obuwia pozyskane zostały w wyniku prac poszukiwawczych prowadzonych na terenie poobozowym w latach 2016-2018.
Wieloletnie przebywanie w ziemi wywarło destrukcyjny wpływ na konserwowane przedmioty.  Skóra, z której zostały wykonane była mocno zdegradowana, pociemniała, krucha i łamliwa. Fragmentarycznie zachowały się także elementy wyściełające podeszwy i wnętrze butów, takie jak tkanina czy papier. W przypadku pejczy obozowych, na ich stan zachowania największy wpływ miał ich użytkowy charakter. Skóra i guma w wielu miejscach były poprzecierane, popękane i rozerwane.
Celem konserwacji było przede wszystkim zahamowanie szkodliwych procesów fizykochemicznych zachodzących w obiektach i przygotowanie ich do możliwej ekspozycji.

KONSERWACJA METALU W PRACOWNI UMK  TORUNIU
W 2020 r. pracownicy oraz studenci Katedry Konserwacji-Restauracji Elementów i Detali Architektonicznych – UMK w Toruniu w ramach kilkuletniej współpracy z Muzeum Stutthof w Sztutowie wykonali prace konserwatorskie przy 200 obiektach wykonanych z metalu. Są to przedmioty należące do więźniów, odebrane im w momencie osadzenia w obozie Stutthof (m. in. przedmioty osobiste, biżuteria, sztućce), przedmioty nielegalnie wykonane przez więźniów w obozie Stutthof (aluminiowe grzebienie, sygnety oraz krzyżyki), grawerowane radzieckie manierki wojskowe i inne przedmioty związane z funkcjonowaniem KL Stutthof.

KONSERWACJA PŁASKORZEŹBY WYKONANEJ W PODOBOZIE HOPEHILL
W 2020 r. pracownia „Rewars Adam Nóżka” wykonała prace konserwatorskich przy płaskorzeźbie wykonanej nielegalnie przez więźniów przebywających w podobozie KL Stutthof – Hopehill – Reimannsfelde. Płaskorzeźba zrobiona z suszonych roślin, mchu i korka, umieszczona została w drewnianej szufladzie. Skomplikowane materiały z których została wykonana w połączeniu z bardzo złym stanem zachowania, uczyniły proces konserwacji bardzo trudnym przedsięwzięciem. Efekt jaki udało się uzyskać, zaskoczył samych konserwatorów.

KONSERWACJA OBIEKTÓW STANOWIĄCYCH WYPOSAŻENIE REWIRU OBOZOWEGO
W 2020 r. pracownia „Meander Konserwacja Dzieł Sztuki Małgorzata Marszałek” wykonała prace konserwatorskie przy ośmiu obiektach stanowiących wyposażenie rewiru obozowego. Wśród zakonserwowanych obiektów były: szafka gabinetowa stanowiąca podstawę prymitywnej obozowej umywalki, fotel ginekologiczny, stół sekcyjny, trzy pary obitych brezentem noszy oraz dwie drewniany szafy stanowiące wyposażenie gabinetu.

KONSERWACJA CERAMIKI, METALU I DREWNA W PRACOWNI UMK  TORUNIU
W 2019 r. pracownicy i studenci Zakładu Konserwacji Elementów i Detali Architektonicznych Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa – UMK w Toruniu wykonali prace konserwatorskie przy 191 obiektach wykonanych z ceramiki i metalu. Są to głownie przedmioty pozyskane w wyniku prac poszukiwawczych prowadzonych na terenie poobozowym w latach 2016-2018: obiekty związane z funkcjonowaniem obozu, przedmioty należące do więźniów lub wykonane przez nich nielegalnie w czasie pobytu w obozie.

KONSERWACJA TKANIN NALEŻĄCYCH DO OFIAR EGZEKUCJI WIĘŹNIÓW OBOZU STUTTHOF WYKONANEJ 11 STYCZNIA 1940 R.
W 2019 r. pracownia „RENOVA arte Katarzyna Zapolska” wykonała prace konserwatorskie przy dwóch obiektach wykonanych z tkaniny: wełnianym szaliku oraz fragmentach marynarki, należących do byłych więźniów obozu Stutthof, ofiar egzekucji wykonanej 11 stycznia 1940 r. w pobliżu obozu. Przedmioty te wydobyte zostały w czasie ekshumacji grobu w 1979 r. oraz przekazane do zbiorów muzeum w 1993 r.

KONSERWACJA ARCHIWALIÓW
W latach 2000-2003 konserwacji poddane zostały archiwalia:
– portrety, rysunki i kartki okolicznościowe nielegalnie wykonane przez więźniów w obozie Stutthof,
– grafiki wykonane po wojnie przez byłego więźnia KL Stutthof, Józefa Łapińskiego, głównie dokumentujące historię ewakuacji lądowej obozu przeprowadzonej w 1945 r.,
– cykl grafik wykonanych przez Sabine Hoffmann zatytułowanych „Passio Polonie”.