Wystawa „Tajne nauczanie Polek w KL Ravensbrück – A ja właśnie przed śmiercią chcę wiedzieć jak najwięcej”

Tematem wystawy jest jeden z aspektów nielegalnego nurtu życia obozowego – tajne nauczanie, które prowadziły polskie więźniarki, a które w żadnym innym obozie koncentracyjnym nie przybrało takich rozmiarów, jak właśnie w obozie koncentracyjnym dla kobiet Ravensbrück. Osadzenie w nim żeńskiej kadry profesorskiej i nauczycielskiej z całej okupowanej Polski umożliwiło utworzenie klas, począwszy od szkoły powszechnej, gimnazjum, aż po liceum, z pełnym zakresem przedmiotów lekcyjnych. Tajnym nauczaniem objęto przede wszystkim młode polskie więźniarki, które wybrane zostały do eksperymentów pseudomedycznych, a także polskie dzieci i młode polskie dziewczęta pochodzące z robót przymusowych. Zarówno dla nauczycielek, jak i dla uczennic, tajne nauczanie, według jednej z więźniarek tego obozu, Wandy Kiedrzyńskiej: Było […] jednym z najważniejszych bastionów walki obronnej przed zatraceniem się wewnętrznym i sponiewieraniem godności ludzkiej. Zarówno uczennice, jak i nauczycielki odrywały się od przygniatającej beznadziejności i jałowizny życia, stwarzały sobie odrębny świat, świat zainteresowań intelektualnych, do którego mogły uciec przed ponurą rzeczywistością.

Główny temat wystawy ukazany został na szerokim tle historycznym. Walka narodu polskiego z germanizacją, o tożsamość narodową z pruskim zaborcą rozpoczęła się już od pierwszego rozbioru Polski. Walka ta toczyła się nadal w latach 1918 – 1939 na ziemiach, które po I wojnie światowej pozostały w rękach niemieckich. Była również kontynuowana w czasie wojny w latach 1939 – 1945 zarówno w okupowanym kraju, w którym szkoły polskie miały przestać istnieć, jak i w warunkach obozowych, w których między innymi osadzano polskich nauczycieli, uznając, że: Ponieważ nauczyciel polski, a niekiedy jeszcze bardziej nauczycielka polska, są wybitnymi i poważnymi pod względem politycznym szerzycielami polskiego szowinizmu, więc wydaje się, że nie będzie można ich zostawić w szkolnictwie.

Istnienie i rozwój tajnego nauczania w warunkach obozu koncentracyjnego było prawdziwym paradoksem, gdyż to, co najbardziej chciał okupant niemiecki w narodzie polskim zniszczyć, tam właśnie rozkwitło i stało się spoiwem wiążącym różne pokolenia polskich więźniarek.