Rocznica rozstrzelania Polaków z Wolnego Miasta Gdańska

W styczniu 1940 roku niemiecki policyjny sąd doraźny (Standgericht) wydał wyroki śmierci na kilkudziesięciu przedstawicieli polskich elit z Wolnego Miasta Gdańska. Wśród ofiar znaleźli się duchowni, nauczyciele, kolejarze, działacze polskich organizacji, przemysłowcy oraz urzędnicy administracji. Po rozpoczęciu wojny trafili oni do obozu koncentracyjnego Stutthof.

Pierwsza egzekucja miała miejsce 11 stycznia 1940 roku. Choć szczegóły tego dnia pozostają w dużej mierze nieznane, zachowały się relacje świadków, które rzucają światło na atmosferę tamtych dni. Ks. Alfons Muzalewski wspominał:

„W pierwszej połowie stycznia 1940 roku wywieziono z obozu grupę działaczy gdańskich. Na apelu wieczornym wywołano 18 działaczy gdańskich. […] Tych więźniów po wywołaniu ustawiono pod kuchnią. Było to wieczorem. Nikomu z nas nie wolno było do nich się zbliżyć. Potem wywieziono ich samochodem ciężarowym. […]”

W wyniku tej egzekucji zamordowano 22 osoby. Wśród nich byli m.in. ks. Franciszek Rogaczewski, komandor Jan Zdeb oraz Witold Nełkowski.

Jakie były ich ostatnie chwile? Co czuli? Witold Kopczyński, współwięzień komandora Zdeb, wspominał:

„Pamiętam, że ja leżałem […], obok mnie leżał komandor Zdeb i modlił się. Naraz usłyszał swoje nazwisko. Nikt wówczas nie wiedział, co oznacza to wywołanie nazwisk.”

Witold Nełkowski pisał w swoim ostatnim liście do żony:

„Za kilka dni ten rok się kończy. Był bogaty w doświadczenia i łzy, ale jeśli spojrzymy bardzo szczerze, to zobaczymy, że doświadczyliśmy również szczęśliwych dni, które są zbyt cenne… bo było ich tak mało. […] I na koniec mam osobiste życzenie: kochajmy się i bądźmy przekonani, że żadna moc na ziemi nie jest w stanie zatrzymać mojej gorącej miłości do Ciebie.”

Kilkanaście dni później został rozstrzelany.

Dziś, w 85. rocznicę tych tragicznych wydarzeń, wspominamy ofiary tamtych dni – ludzi, którzy oddali życie za Polskę i swoje wartości. To dzięki ich poświęceniu możemy dziś budować naszą tożsamość narodową.

Lista osób zamordowanych 11 stycznia 1940 roku:

• Buczkowski Brunon
• Kręcki Franciszek
• Langiewicz Stanisław
• Langowski Bonifacy
• Maciejewski Antoni
• Masłoch Jan
• Nełkowski Witold
• Ostrowski Kazimierz
• Rogaczewski Franciszek
• Różanowski Aleksander
• Szymański Władysław
• Tejkowski Czesław
• Tetzlaff Bernard
• Wiecki Bernard
• Zdeb Jan
• Zielke Werner
• 6 ofiar o nieznanych nazwiskach