Pro Memoria

W dniu dzisiejszym dotarła do nas smutna wiadomość w wieku 99 lat w Szwecji zmarła prof. Stella Czajkowska – była więźniarka obozu zagłady Auschwitz-Birkenau i obozu koncentracyjnego Stutthof. Od wielu lat jako świadek historii oraz wybitna pianistka wykorzystując recitale opowiadała o tragedii Holokaustu i losach jej najbliższych w czasie II wojny światowej.

Stella Czajkowska urodziła się w 1923 r. w Rypinie. Była córką rektora tamtejszego gimnazjum Samuela Gryszpana i Estery z domu Buchmann, zasymilowanych polskich Żydów. Dzieciństwo spędziła jedna w Gdańsku, gdzie uczęszczała do niemieckiego konserwatorium i polskiej szkoły. Jak sama wielokrotnie podkreślała: „zakochana w muzyce (grała na fortepianie), nie dostrzegała rozwijającego się nazizmu. Już wtedy zaproponowano jej dalsze kształcenie muzyczne pod kierunkiem Toscaniniego w Palestynie. Jednak rodzice Stelli Czajkowskiej zrezygnowali z emigracji do USA i wyjazdu do Palestyny, a  w 1939 r. przenieśli się do Łodzi. Po wybuchu II wojny światowej wraz z całą rodzina znalazła się w łódzkim getcie. Spędziła tam blisko pięć lat.

W sierpniu 1944 r. została przewieziona wraz z rodzicami i siostrą do Auschwitz. Tam ginie jej ojciec. Ona cudem ocalała. 28 sierpnia 1944 r. wraz z matką i siostrą zostają przewiezione do KL Stutthof. W obozie otrzymuje numer 75 154. Tu spotyka ją kolejna tragedia. W KL Stutthof ginie jej matka – Estera. W obozie, jak sama wielokrotnie podkreślała pomogła przetrwać jej esesmanka, która nie wiedzieć czemu okazywała jej sympatię. W kwietniu 1945 r. wraz z innymi więźniami została ewakuowana drogą morską  do Neustadt w Holsztynie. Tam doczekała wyzwolenia.

Po zakończeniu wojny wyjechała wraz z siostrą do Szwecji. W 1947 r. wróciła do Polski gdzie ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Łodzi, a następnie w Warszawie zrobiła aspiranturę na Akademii Muzycznej. W 1958 r. zdecydowała się ponownie wyjechać do Szwecji. Kontynuowała tam karierę pianistyczną, jednocześnie pracując jako pedagog na Uniwersytecie w Goeteborgu. W 1989 r. uzyskała tytuł profesorski.

Do Polski wracała często. Odwiedzała również Muzeum Stutthof w Sztutowie. W 2010 r. Ireneusz  Dobrowolski nakręcił o niej film dokumentalny „Rachunek szczęścia”.

Dyrekcja Muzeum Stutthof w Sztutowie wraz z całym Zespołem pragnie przekazać Rodzinie i Bliskim najszczersze kondolencje.