Ogólnopolska konferencja naukowa „»Jeśli ludzie zamilkną, głazy wołać będą!« Powojnie pomorskiej pamięci. Historia i upamiętnianie II wojny światowej na Pomorzu Gdańskim 1939–1945”

30 listopada zapraszamy Państwa wspólnie z Muzeum II Wojny Światowej oraz Instytutem Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku do udziału w międzynarodowej konferencji „Jeśli ludzie zamilkną, głazy wołać będą!” Powojnie pomorskiej pamięci. Historia i upamiętnianie II wojny światowej na Pomorzu Gdańskim 1939–1945. Odbędzie się ona w ramach cyklu „Pomorze Gdańskie pod okupacją 1939 ‒1945”.

Zakończenie krwawej i brzemiennej w skutki okupacji niemieckiej Pomorza Gdańskiego zapoczątkowało skomplikowany i pełen zwrotów proces definiowania, konstrukcji oraz utrwalania historycznej, społecznej i politycznej pamięci o tych wydarzeniach. W wielu miejscowościach Pomorza i środowiskach społecznych tworzyły się inicjatywy lokalne zmierzające do oddania czci ofiarom wojny, zaznaczenia miejsc ważnych wydarzeń, tworzenia tradycji nowych świąt i powoływania specjalnych instytucji. Ważnym i bardzo zmiennym w czasie był też stały element odgórnego wpływu struktur państwowych i partyjnych na przebieg procesu upamiętniania. Przejawem tego złożonego procesu jest do dziś uzupełniana mapa pomorskich upamiętnień w terenie, wiele spektakularnych pomników, nowe i trwałe instytucje pamięci, czy różnorodny i zmienny w czasie odbiór społeczny elementów całego procesu „pomorskiego pamiętania”.

Celem konferencji jest przedstawienie zagadnień związanych z szeroko pojętym powojennym upamiętnianiem okupacji niemieckiej na Pomorzu Gdańskim. Wiele z przedstawionych na niej referatów umożliwia nowe interdyscyplinarne ujęcia ogólne i studia przypadków, która mogą wskazywać na stałą zasadę zmienności pamięci w czasie w kolejnych pokoleniach. Czy istnieje coś takiego jak specyfika „pomorskiego” pamiętania o wojnie i okupacji niemieckiej? Czy lokalny przekaz pamięci był i jest komunikatywny z innymi regionami kraju? Jaka jest statystyka tego ile i co upamiętniano? Kto był i jest obecnie liderem pomorskiej polityki pamięci? To tylko kilka zagadnień, jakie proponujemy jako punkt wyjścia do wielu dalszych dyskusji i prezentacji.

PROGRAM

9.30 – Powitanie prelegentów i gości (dyrektorzy Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku, Muzeum II Wojny Światowej, Muzeum Stutthof w Sztutowie)

Panel I: Źródła i narracje o przeszłości

10.00-10.15 – dr hab. Piotr Semków, prof. AMW (Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni) Śladami Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku w XXI wieku

10.15-10.30 – dr Michał Hinc (Instytut Kaszubski/Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie) „Wyzwolenie” na Kaszubach w narracji historycznej i przestrzeni publicznej w latach 1945–1989

10.30-10.45 – dr Tomasz Gliniecki (Muzeum Stutthof w Sztutowie) Czy polscy czołgiści walczyli w Gdańsku? Wokół mitu wojennego z 1945 r.

11.00-11.15 – dyskusja

11.15-11.45 – przerwa kawowa

Panel II: Pamięć ceremonialna – nekropolie i monumenty

11.45-12.00 – dr Daniel Czerwiński (Instytut Pamięci Narodowej w Gdańsku) Sowieckie upamiętnienia wojenne na Pomorzu

12.00-12.15 – dr hab. Magdalena Howorus-Czajka (Uniwersytet Gdański) Pomnik i zmienność jego recepcji na przykładzie twórczości Wiktora Tołkina

12.15-12.30 – Karolina Masłowska (Instytut Pamięci Narodowej w Gdańsku) Cmentarz na gdańskiej Zaspie – między sacrum pamięci a profanum propagandy

12.30-12.45 – dr Mateusz Kubicki (Instytut Pamięci Narodowej w Gdańsku) O godne uczczenie ofiar niemieckich zbrodni z lat II wojny światowej. Miejsca pamięci w powiecie starogardzkim

12.45-13.00 – dyskusja

13.00-14.00 – przerwa

Panel III: Regionalne koncepty memoratywności

14.00-14.15 – prof. dr hab. Bogdan Chrzanowski (Uniwersytet Gdański/ Muzeum Stutthof w Sztutowie) Upamiętnienia członków pomorskich organizacji konspiracyjnych 1945–1989

14.15-14.30 – dr Tomasz Ceran –  (Instytut Pamięci Narodowej w Bydgoszczy) Park Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939

14.30-14.45 – prof. dr hab. Andrzej Gąsiorowski (Uniwersytet Gdański/ Muzeum Stutthof w Sztutowie) Powojenne losy członków Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”

14.45-15.00 – dr Marcin Owsiński (Muzeum Stutthof w Sztutowie) Starosta, sędzia, prokurator – pierwsze powojenne dokumenty polskich urzędników na temat byłego KL Stutthof

15.00-15.15 – dyskusja

15.15-15.30 – przerwa kawowa

Panel IV: Rola muzeów w podtrzymywaniu pamięci

15.45-16.00 – Wojciech Samól (Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku) Symbol Westerplatte w misji instytucji kultury XXI w.

16.00-16.15 – Wojciech Łukaszun (Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku) Rola wystawy głównej Muzeum II Wojny Światowej w upamiętnianiu okupacji Pomorza 1939–1945

16.15-16.30 – Wirginia Węglińska (Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni) „Mamy rozkaz Cię utrzymać. Pomorze 1939 w zbiorach Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni

16.30-16.45 – dr Justyna Staszewska (Muzeum Wsi Kieleckiej Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie/Fundacja Pomnik Mauzoleum w Michniowie) Pomorze w zbiorach Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie/Fundacji Pomnik Mauzoleum w Michniowie. Historia i pamięć

16.45-17.00 – dyskusja

17.00-17.15 – zamknięcie obrad

Miejsce: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (pl. W. Bartoszewskiego 1), sala kinowa. Wstęp wolny.

Organizatorzy:

• Oddział IPN w Gdańsku
• Muzeum II Wojny Światowej
• Muzeum Stutthof w Sztutowie