E-learning

Dlaczego obóz Stutthof powstał we wsi Stutthof?

Materiały dla nauczyciela

Słowniczek pojęć

Albert Forster – młody, energiczny aktywista i działacz Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników, w skrócie NSDAP. W 1930r. został wysłany przez Adolfa Hitlera do Gdańska aby pełnić funkcje gauleitera, czyli przywódcy ww. partii. Forster przyczynił się do: szybkiego zwiększenia ilości członków tego ugrupowania w Wolnym Mieście Gdańsku, przejęcia władzy w gdańskim parlamencie oraz obsadzenia najważniejszych funkcji we władzach administracyjnych, sądownictwie, policji i gospodarce zwolennikami partii. Będąc w stałym kontakcie z Adolfem Hitlerem, Forster przygotowywał się do włączenia Gdańska w granice Trzeciej Rzeszy. Jest on odpowiedzialny za powstanie obozu koncentracyjnego Stutthof, masowe egzekucje w Piaśnicy koło Wejherowa, prześladowania Polaków i ich masowe wysiedlenia. W listopadzie 1939 roku Albert Forster powiedział: „Kto należy do narodu polskiego, musi zniknąć. Najzaszczytniejszym dla nas zadaniem jest uczynienie wszystkiego, aby każdy przejaw polskości zginął bez reszty”. Wiosną 1945 roku uciekł przed Armią Czerwoną do północnych Niemiec, jednak Anglicy udaremnili jego ucieczkę i wysłali go do Polski. W 1948 roku Najwyższy Trybunał Narodowy w Gdańsku skazał Alberta Forstera za popełnione zbrodnie wojenne na karę śmierci. Wyrok wykonano 28 lutego 1952 r. w więzieniu na Mokotowie w Warszawie.

Gauleiter – nazwa stanowiska przywódcy okręgu administracyjnego NSDAP (Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników), który realizował na danym terenie politykę partii. Przywódca wyposażony był w szeroki zakres władzy, podlegał najwyższemu kierownictwu partii. Na terenie Okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie funkcję Gauleitera w latach 1930-1945 sprawował Albert Forster.

Intelligenzaktion– akcja przeciwko polskiej inteligencji przeprowadzona tuż po wybuchu II wojny światowej przez oddziały Wehrmachtu i grupy operacyjne policji niemieckiej. Akcja polegała na masowych aresztowaniach i rozstrzeliwaniach polskich przedstawicieli duchowieństwa, polityków, urzędników państwowych, lekarzy, oficerów, członków organizacji społeczno-politycznych oraz systematycznej likwidacji polskich instytucji i organizacji kulturalnych.

Klumpy – to obozowe buty wydawane więźniom, składające się z drewnianej podeszwy oraz skórzanego paska.

KL – zob. Konzentrationslager Stutthof – obóz koncentracyjny Stutthof

Komando – grupa robocza więźniów obozu. W obozie Stutthof funkcjonowało wiele komand, których zadaniem było pracowanie na rzecz obozu, przy jego rozbudowie i pracach związanych z bieżącym utrzymaniem budynków i terenu.

Konzentrationslager Stutthof – obóz koncentracyjny Stutthof- status obozu Stutthof nadany w styczniu 1942 roku. Obóz został przejęty przez Inspektorat Obozów Koncentracyjnych w Oranienburgu i stał się elementem systemu zorganizowanej i planowej akcji eksterminacji ludności krajów Europy podbitych przez III Rzeszę. Nastąpiła wewnętrzna reorganizacja administracji obozu oraz znaczna rozbudowa tego miejsca, wzrosła liczba przetrzymywanych więźniów, zmieniono załogę SS w tym także komendanta obozu.

Liga Narodów – międzynarodowa organizacja stworzona po zakończeniu I wojny światowej przez 44 państwa. Głównym celem Ligi Narodów było dążenie do zachowania powszechnego pokoju, rozwijania międzynarodowej współpracy i rozwiązywania konfliktów na drodze pokojowej. Macierz Szkolna w Gdańsku – polska organizacja oświatowa w Wolnym Mieście Gdańsku, która w latach 1921–1939 stworzyła kompletny system szkolnictwa polskiego w Wolnym Mieście Gdańsku – od ochronek dla kilkuletnich dzieci, szkół wraz z opieką lekarską, koloniami letnimi i bursami dla uczniów, po gimnazja, zawodowe szkoły dokształcające, szkoły średnie i wyższe. Marsz Śmierci – termin określający przymusową ewakuację lądową więźniów obozów koncentracyjnych i ich podobozów, która nastąpiła przed nadchodzącą ofensywą Armii Czerwonej. W obozie koncentracyjnym Stutthof ewakuacja lądowa rozpoczęła się 25 stycznia 1945 r.: wzięło w niej udział około 11 500 osób.

Niemiecka lista narodowa (Deutsche Volksliste — DVL) – lista wprowadzona na terenach polskich przyłączonych do III Rzeszy po wybuchu II wojny światowej w celu segregacji i germanizacji mieszkańców. Volkslista obejmowała cztery grupy:
I – osoby narodowości niemieckiej aktywnie działające na rzecz Rzeszy Niemieckiej przed wojną,
II – jednostki przyznające się do narodowości niemieckiej, ale politycznie bierne;
III – osoby pochodzenia niemieckiego, spolonizowane lub dążące ku niemieckości, gwarantujące szybką regermanizację.
IV – jednostki narodowości niemieckiej, ale całkowicie spolonizowane, które uznano jednak za „wartościowe rasowo”. Dla mężczyzn konsekwencją podpisania DVL była służba w Wehrmachcie a uchylającym się i dezerterom groziła kara śmierci, ich rodzinom – wysłanie do obozu koncentracyjnego.
NSDAP- skrót od pełnej nazwy Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei. Była to niemiecka partia nazistowska, która w latach 1933–1945 sprawowała w Niemczech totalitarną władzę, na czele z Adolfem Hitlerem.

Obóz koncentracyjny (Konzentrationslager, skróty: KL, KZ) – podstawowy typ niemieckich obozów budowanych w latach 1933-1945 w Trzeciej Rzeszy i na terenach okupowanych. Rozbudowany system, podporządkowany Inspektoratowi Obozów Koncentracyjnych w Oranienburgu koło Berlina, pozwalał z jednej strony na prowadzenie polityki zastraszania i odseparowywania od reszty społeczeństwa przeciwników politycznych, z drugiej zaś – na wykorzystanie więźniów do niewolniczej pracy na rzecz niemieckiej gospodarki. Obozy koncentracyjne (m.in. Dachau, Sachsenhausen, Ravensbrück, Mauthausen-Gusen, Stutthof, Auschwitz) były również narzędziem fizycznej eliminacji i eksterminacji.

Operacja „Tannenberg” – kryptonim niemieckiej akcji, której celem było przeprowadzenie eksterminacji polskiej warstwy przywódczej i inteligencji w 1939 roku na terenach okupowanej Polski. Od 1 września do 25 października 1939 roku w wyniku przeprowadzenia ponad 760 masowych mordów, życie straciło ponad 20 000 Polaków. Operację realizowano w regionalnych akcjach eliminacji polskiej inteligencji zwanych Intelligenzaktion.

SA – Sturmabteilung (tłum. oddział szturmowy) założony w 1920 r. – główne narzędzie terroru niemieckiej partii nazistowskiej NSDAP nastawione na walkę z przeciwnikami Hitlera. Znaczenie tej organizacji z czasem zmalało na rzecz oddziałów SS.

Sipo – Sicherheitspolizei (policja bezpieczeństwa); jeden z głównych pionów aparatu policyjnego w Trzeciej Rzeszy, w którego skład wchodziła policja kryminalna (Kripo) oraz tajna policja państwowa (Gestapo). Głównym zadaniem policji bezpieczeństwa było zwalczanie elementów niepewnych politycznie.

SS – Schutzstaffel (tłum. sztafeta ochronna); organizacja paramilitarna NSDAP powołana w 1925 r. jako przyboczna straż Adolfa Hitlera. Od 1929 r. podlegała Heinrichowi Himmlerowi, SS – pełniła funkcję policji partyjnej i wywiadu politycznego. Oddziały SS odegrały ważną rolę w procesie podboju terenów wschodnich biorąc udział w kampaniach wojskowych, masowych mordach, czy pełniąc służby w obozach koncentracyjnych.

Sonderfandungsbuch – księga poszukiwanych wydana w Berlinie we wrześniu 1939 roku. Stanowiła podstawę masowych aresztowań polskich patriotów.

Traktat wersalski – był to główny traktat pokojowy, który zakończył I wojnę światową, podpisany 28 czerwca 1919 roku przez Niemcy, mocarstwa Ententy, państwa sprzymierzone i stowarzyszone. Traktat ten ustalił wiele granic międzypaństwowych w Europie- dzięki niemu Polska powróciła na mapy Europy po 123 latach niewoli, powołano do życia Ligę Narodów, utworzono Wolne Miasto Gdańsk, rozdzielono niemieckie terytoria kolonialne i wprowadzono nowy ład polityczny.

Wolne Miasto Gdańsk (WMG) – autonomiczne miasto-państwo, istniejące w okresie międzywojennym, które zostało powołane podczas traktatu wersalskiego podpisanego w 1919r. na podstawie artykułów 100- 108. Był to twór nienależący ani do Niemców ani do Polaków. Opiekę nad tym WMG stanowił Wysoki Komisarz- przedstawiciel powołany przez Ligę Narodów, którego zadaniem było pełnienie funkcji arbitra w sprawach między dwoma krajami oraz przestrzeganie konstytucji. Powstanie Wolnego Miasta Gdańska było kompromisem, który nie zadowolił ani Polaków, ani Niemców.

Victoria Schule – gmach miejskiego liceum dla dziewcząt w Gdańsku, który w dniach 1-15 września 1939 został wykorzystany przez Niemców hitlerowskich jako przejściowy obóz dla Polaków. Liczbę aresztantów, którzy przeszli przez Victoria Schule ocenia się na ok. 3 000. Po 15 września więźniów przeniesiono do innych miejsc: Gefangenenlager Danzig (obóz dla jeńców w Gdańsku) w Nowym Porcie, obozu Grenzdorf (w Granicznej Wsi) lub do obozu Stutthof.

Wehrmacht – to siły zbrojne III Rzeszy utworzone w 1935 roku wbrew postanowieniom traktatu wersalskiego. Głównym dowódcą tych sił był sam Adolf Hitler. W skład Wehrmachtu wchodziły wojska lądowe, morskie i lotnicze, stanowiąc tym samym najpotężniejszą armię II wojny światowej (w 1944 roku liczył około 11 milionów żołnierzy). Wehrmacht został rozwiązany po kapitulacji Niemiec w 1945 roku.

Zivilgefangenerlager Stutthof, czyli obóz dla jeńców cywilnych Stutthof- był to status obozu Stutthof działający od jesieni 1939 roku do stycznia 1942 roku.

Dlaczego obóz Stutthof powstał we wsi Stutthof?

Podczas tej lekcji zostały wyjaśnione zagadnienia związane z warunkami czasoprzestrzennymi, które wpłynęły na utworzenie obozu Stutthof, lokalizację oraz warunki życia pierwszych więźniów.

Lekcja przeznaczona jest dla młodzieży powyżej 13 roku życia a zgodnie z podstawą programową dla uczniów klasy 8 szkoły podstawowej i klasy 4 szkoły ponadpodstawowej. Może być również przeprowadzona na zajęciach dodatkowych w klasach 7 szkoły podstawowej i w klasach szkoły ponadpodstawowej. Czas trwania lekcji to 35 minut.

Wprowadzenie

Sytuacja Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku

Lokalizacja miejsca pod budowę obozu

Warunki życia w obozie

Wspomnienia Ocalałych

Zadanie domowe:

Praca domowa dla szkół podstawowych

Test sprawdzający – interaktywna karta pracy dla ucznia

Praca domowa dla szkół ponadpodstawowych

Odnosząc się do sytuacji czasoprzestrzennej utworzenia obozu Stutthof- jak rozumiesz znaczenie wyrażenia „obóz stworzony przez sąsiada dla sąsiada”? Napisz esej.

Jeśli masz jakieś pytania, skontaktuj się z naszym Działem Oświatowym

Imię

Nazwisko

Szkoła

Adres email

Wiadomość

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zgodnie z polityką prywatności