A- A A+

Aktualności

Horyzont zła – współpraca Muzeum Stutthof w Sztutowie oraz Srebrenica Memorial Center

Gdy na początku 2024 roku nawiązaliśmy współpracę z Srebrenica Memorial Center, nie spodziewaliśmy się, jak głęboka i znacząca stanie się ta relacja. Połączyła nas opowieść o horyzoncie zła; o mechanizmach, które doprowadziły do powstania nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady oraz do ludobójstwa w Srebrenicy w 1995 roku. Wspólna wrażliwość na historię, potrzeba edukacji i pamięci o ofiarach stały się fundamentem naszej instytucjonalnej i edukacyjnej współpracy.

We wrześniu 2024 roku przedstawiciele naszej placówki: Piotr Tarnowski, dyrektor Muzeum, oraz Ewa Malinowska, kierownik Działu Oświatowego odwiedzili Srebrenica Memorial Center. Podczas wizyty zapoznali się z ekspozycjami, dokumentującymi zbrodnie sprzed trzech dekad, archiwami historii mówionej oraz pracą edukacyjną prowadzoną przez bośniacką instytucję. Była to także okazja do rozmów o wspólnych projektach wystawienniczych i edukacyjnych.

Grupa dziesięciu osób pozuje do wspólnego zdjęcia na tle dużego ekranu z napisem w języku bośniackim „Načini negiranja genocida” (Sposoby negowania ludobójstwa). Wśród grupy znajduje się dwoje pracowników Muzeum Stutthof – kobieta w jasnym szalu oraz mężczyzna w garniturze.
Kobieta i mężczyzna siedzą przy stole podczas spotkania. Kobieta ubrana w białą koszulę i szalik, mężczyzna w niebieskiej koszuli. Przed nimi filiżanki i butelka wody. W tle zasłonięte okna i neutralne wnętrze sali spotkań.
Dziewięć osób siedzi przy dużym stole w nowoczesnej czytelni. Po lewej stronie mężczyźni, po prawej kobiety i mężczyzna w niebieskiej koszuli. Trwa rozmowa, uczestnicy patrzą na siebie i notatki. W tle regały z książkami i dokumentacją archiwalną.

Pierwsze efekty tej współpracy można było zobaczyć już podczas obchodów 80. rocznicy wyzwolenia obozu koncentracyjnego Stutthof. W uroczystościach wzięli udział przedstawiciele Srebrenica Memorial Center: Amra Begić Fazlić, zastępczyni dyrektora, oraz Hasan Hasanović – ocalały z ludobójstwa, dziś opiekun archiwum historii mówionej. Wspólnie z innymi panelistami wzięli udział w debacie pt. „Horyzont zła. Pamięć w edukacji jako fundament przyszłych decyzji”, podczas której podkreślili znaczenie walki o prawdę historyczną i rolę pamięci w budowaniu przyszłości. Wydarzenie było transmitowane online, docierając do szerokiego grona odbiorców.

Kolejny etap współpracy miał miejsce w lipcu 2025 roku, kiedy delegacja Muzeum Stutthof w Sztutowie w składzie: Piotr Tarnowski, Ewa Malinowska oraz Łukasz Kępski – wzięła udział w międzynarodowej konferencji „Our Story, Our Promise” w Srebrenicy. W czasie kilkudniowego spotkania omawiano m.in. znaczenie świadectw ocalałych, sposoby przeciwdziałania negacjonizmowi oraz strategie skutecznej edukacji o ludobójstwach. Ewa Malinowska zaprezentowała działania edukacyjne realizowane przez nasze Muzeum, podkreślając rolę bezpośredniego kontaktu ze świadkami i przestrzenią historyczną. Pozostali przedstawiciele naszej instytucji wskazali, że edukacja w miejscach pamięci powinna łączyć przeszłość, teraźniejszość i przyszłość; nie tylko jako przekaz wiedzy, lecz jako narzędzie kształtujące postawy odpowiedzialności i empatii.

Panel dyskusyjny z udziałem trzech osób – mężczyzny i dwóch kobiet – siedzących na scenie. Mężczyzna po lewej przemawia, kobieta w środku (Ewa Malinowska) uważnie słucha, trzecia panelistka w stroju moro siedzi z rękami skrzyżowanymi. W tle ekran z tytułem wydarzenia i nazwiskami uczestników.
Publiczność zgromadzona na konferencji. Widoczne są dziesiątki osób siedzących w rzędach i słuchających panelu. Wśród nich osoby noszące słuchawki i wykonujące notatki. W tle metalowa hala i światła oświetleniowe.
Trzy osoby – dwie kobiety i mężczyzna – siedzą w skupieniu wśród uczestników konferencji. Mają na głowach słuchawki do tłumaczenia symultanicznego. W tle widoczne są kolejne rzędy krzeseł i osoby uczestniczące w wydarzeniu.
Panel dyskusyjny z udziałem pięciu kobiet siedzących na scenie. W tle ekran z tytułem panelu „The Fight for Justice: The Right to Remembrance” oraz nazwiskami prelegentek – m.in. działaczek z organizacji matek ofiar Srebrenicy. Scena oświetlona światłem konferencyjnym, kobiety ubrane w jasne i kolorowe stroje.
Panel dyskusyjny z udziałem czterech mężczyzn i jednej kobiety. W tle ekran z tytułem „The Next Generation: Constructing Cases, Preserving Truth” oraz nazwiskami prelegentów – specjalistów od prawa, sprawiedliwości i archiwistyki. Uczestnicy siedzą na krzesłach, rozmawiają, w tle scena i światła konferencyjne.
Pięcioosobowy panel zamykający konferencję. Wśród panelistów widoczna Ewa Malinowska (druga z lewej) z Muzeum Stutthof. W tle ekran z napisem „Closed plenary session: Partner Museums, Memorials and Institutions of the Srebrenica Memorial Center”. Uczestnicy siedzą na scenie, trwają rozmowy.
Uroczystość upamiętniająca ludobójstwo w Srebrenicy. W dużej hali przemysłowej zgromadzony tłum uczestników skierowany jest w stronę sceny, na której przemawia kobieta przy mównicy, obok niej stoi mężczyzna. W tle duży ekran z symbolem białego kwiatu Srebrenicy oraz datami: „11/07/1995” i „11/07/2025”. Po bokach ustawione flagi Bośni i Hercegowiny oraz żółto-białe flagi upamiętniające ofiary. Wnętrze hali ma surowy, industrialny charakter.

Współpraca Muzeum Stutthof i Srebrenica Memorial Center pokazuje, że mimo różnic geograficznych, językowych i historycznych, dzielimy wspólne doświadczenia ludobójstwa i zbrodni z nienawiści. Łączy nas przekonanie, że tylko poprzez wspólne działanie – międzynarodowe, ponadnarodowe, oparte na wzajemnym szacunku i prawdzie – możemy skutecznie przeciwdziałać przemocy, dehumanizacji i wykluczeniu. Edukacja o mechanizmach zła, ich rozpoznawanie i nazywanie po imieniu, to nie tylko obowiązek pamięci wobec ofiar, lecz także realna forma prewencji – inwestycja w przyszłość wolną od nienawiści.

Fragment wystawy w przestrzeni muzealnej. Na ścianie widoczne są cztery zdjęcia przedstawiające ekshumacje w lesie, obok plansze z tekstem pt. „Every Step is Important” oraz ekran prezentujący zbliżenie na zniszczony but trzymany w rękawiczkach ochronnych.
Ekspozycja muzealna przedstawiająca kilkadziesiąt zniszczonych butów ofiar ułożonych na przezroczystej podłodze. W tle ciemna przestrzeń wystawy z planszami i odwiedzającymi. Z sufitu zwisają transparenty z napisem „We Remember”.
Widok na cmentarz ofiar ludobójstwa w Srebrenicy. Setki białych nagrobków ustawionych w równych rzędach ciągną się aż po horyzont. Nad cmentarzem gromadzą się ciężkie, burzowe chmury.
Dwie osoby stoją wśród rzędów białych nagrobków na cmentarzu w Srebrenicy. Mężczyzna i kobieta w chustach modlą się, w tle widać wzgórze i dalsze rzędy grobów. Na pierwszym planie widoczne inskrypcje na kamieniach nagrobnych w języku arabskim i łacińskim.
Fragment marmurowej tablicy pamiątkowej z wyrytymi imionami ofiar. Na nazwiskach ułożone są czerwone róże – symbol pamięci i żałoby.