A- A A+

Aktualności

85. rocznica pierwszego transportu więźniów do obozu Stutthof.

2 września 1939 r., dzień po rozpoczęciu II wojny światowej, Niemcy przewieźli do nadmorskiej miejscowości Stutthof aresztowanych na terenie Wolnego Miasta Gdańska Polaków oraz niewielką grupę miejscowych Żydów. Tym samym rozpoczęła się trwająca 2077 dni historia obozu Stutthof – miejsca cierpienia 110 000 więźniów z 28 krajów, spośród których blisko 65 000 straciło życie.

Zdjęcie przedstawia rząd masztów z różnymi flagami narodowymi, który stoi wzdłuż ścieżki w słoneczny dzień, otoczony bujną zielenią drzew. Kilka osób widać w pobliżu flag i wysoki kamienny pomnik w tle. Scena jest spokojna i umiejscowiona na terenie Muzeum Stutthof w Sztutowie.
Zdjęcie przedstawia zbliżenie na ogrodzenie z drutu kolczastego z rozmytymi betonowymi pomnikami w tle. Konstrukcje są ustawione w rzędzie, a scena jest obszarem zewnętrznym z trawiastym polem i drzewami w oddali.
Zdjęcie przedstawia powierzchnię kamienną z wygrawerowanym, częściowo zaciemnionym tekstem w polskim języku. Prawa strona obrazu jest nałożona na jaskrawoczerwoną sekcję, zanikającą w fakturze kamienia. Tekst jest trudny do całkowitego odczytania.
Zdjęcie zawiera zbliżenie, widok z dołu na kamienny pomnik z polską flagą i biało-niebieską flagą, które są wyraźnie widoczne na pierwszym planie na tle czystego, błękitnego nieba.
Zdjęcie przedstawia zbliżenie na niebieską marynarkę z jasnoniebieską i białą chustą w paski. Marynarka ma kilka szpilek, w tym okrągłą przypinkę z napisem „85. rocznica” i innymi szczegółami, medalik wstążkowy i metalowy element przedstawiający znak „Polski Walczącej”.

Jednym z nich był Wacław Lewandowski, który tak wspominał pierwsze chwile w obozie:

2 września 1939 r. […] załadowali te grupy zawodowe do pięknych miejskich autobusów i wywieźli do Stutthofu. Drzwi autobusów zablokowane były eskortą. Uprzednio była jeszcze „upolityczniona” przemowa, że jesteśmy polskie świnie, że należałoby nas właściwie wyniszczyć, że zdradziecko napadliśmy na Niemcy, że jeśli jednak będziemy dobrze pracować, to oni będą z nami dobrze się obchodzić bo cenią pracę itd. Wywieźli nas bez słowa dokąd, po co, w jakim celu – wiedzieliśmy tylko, że do roboty.

[…] Rewizję przechodziliśmy przed budynkiem Alterscheimu – domu starców w Stutthofie. […] Byli tam starcy obojga płci, staruszkowie siedemdziesięcioletni, ledwo mogący mówić, a przecież jak nas przywieźli wykrzykiwali: „dajcie tym Polakom, bijcie tych Polaków”. […]

Ustawiono nas dwójkami i wprowadzono do obozu. Plac osiemdziesiąt na sto dwadzieścia metrów, ten pierwszy plac ogrodzony był kolczastym drutem, podwójnym i zasiekami ale bez podłączenia prądu elektrycznego. Wież strażniczych nie było. Tam gdzie stoi lewy barak przy wejściu był ustawiony baraczek kuchenny. Poza tym były okrągłe namioty z jednym słupem w środku. Było nas w takim namiocie dwudziestu do trzydziestu, jak śledzi w beczce. Łóżek nie było.

Tegoroczne uroczystości były wyjątkowe. Po wielu latach odbyły się one pod dawnym budynkiem Krematorium oraz Komory Gazowej. To miejsca symboliczne z wielu względów historycznych oraz w kontekście dyskursu pamięci o więźniach KL Stutthof. To tam odbyło się pierwsze upamiętnienie w 1946 r. Wzięli w nim udział byli więźniowie oraz ich rodziny.

Zdjęcie przedstawia grupę ludzi, którzy stoją na zewnątrz, rozmawiając. Starsza kobieta ubrana w niebieską marynarkę i białą opaskę na ramieniu z numerem na niej, stoi w środku, rozmawiając z mężczyzną w garniturze. Inne osoby w tle, w tym mężczyzna trzymający przedmiot w rękach, słuchają uważnie.
Zdjęcie przedstawia grupę ludzi, niektórzy są częściowo widoczni, z kolorowymi sztandarami na pierwszym planie. Flagi mają różne wzory i tekst, wskazujące na formalne wydarzenie. Scena jest na zewnątrz z zielenią i budynkiem w tle.
Zdjęcie przedstawia grupę ludzi stojących w rzędzie na zewnątrz, uważnie obserwując coś poza kadrem po prawej stronie. Stoją przy drucie kolczastym, a światło słoneczne rzuca cienie na ziemię. Tło jest rozmyte, widoczne są drzewa i zieleń.
Zdjęcie przedstawia dwóch mężczyzn w garniturach stojących obok siebie na zewnątrz, uczestniczą w formalnym wydarzeniu. Jeden mężczyzna jest łysy, a drugi ma ciemne włosy. Stoją przed jasnoszarym budynkiem z małym oknem. W tle widać flagi i rozmazaną grupę ludzi.
Zdjęcie przedstawia ceremonię religijną, która jest prowadzona na zewnątrz. Jeden mężczyzna, ubrany w zieloną szatę duchowną z jarmułką, stoi za ołtarzem z zapalonymi świecami, kielichem i kwiatami. Inny mężczyzna w okularach i garniturze czyta dokument. W tle widać flagę.

W tegorocznym upamiętnieniu wzięło udział kilkaset osób. Wśród nich byli p. Maria Kowalska, była więźniarka obozu koncentracyjnego Stutthof, p. Beata Rutkiewicz, Wojewoda Pomorska, p. Lech Parell, szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz przedstawiciele władz samorządowych, instytucji kultury, szkół oraz wszyscy Ci, którym bliska jest pamięć o ofiarach niemieckiego, nazistowskiego obozu koncentracyjnego Stutthof. Jak co roku uroczystości poprzedziła Msza Święta w intencji ofiar, którą odprawił biskup ks. bp. Jacek Jezierski.

Zdjęcie przedstawia Marię Kowalską - starszą kobietę, która siedzi na krześle, ubrana w niebieską marynarkę z medalami i chustą w paski. Ma krótkie siwe włosy i się uśmiecha. Na oparciu krzesła widać dłoń osoby, a obok niej widać laskę. W tle stoją ludzie.
Zdjęcie przedstawia formalną ceremonię, podczas której oficer marynarki w mundurach idzie utwardzoną ścieżką. Dwóch oficerów idzie obok siebie, podczas gdy inni stoją w szyku. W słoneczny dzień w tle widać zabytkowy budynek komendantury i bujną zieleń.
Zdjęcie przedstawia grupę ludzi, w tym personel wojskowy w różnych mundurach i cywili w formalnych strojach, która stoi na zewnątrz podczas uroczystości, które jest wydarzeniem upamiętniającym. Niektórzy mają za sobą składane, drewniane krzesłach na trawiastym terenie pod czystym, błękitnym niebem.
Zdjęcie przedstawia grupę osób siedzących na zewnątrz podczas wydarzenia, uważnie zwróconych w stronę mówcy, który jest częściowo widoczny na pierwszym planie. Niektórzy są ubrani w formalne stroje, jedna osoba trzyma parasol, a kilka osób wydaje się uważnie słuchać.
Zdjęcie przedstawia kobietę, która stoi na podium, mówiąc do mikrofonu. Za nią są dwie flagi, jedna niebiesko-biała, a druga czerwono-biała. W tle widać drewniany wagon kolejowy i drzewa. Kobieta ma na sobie szarą marynarkę i ciemne włosy związane do tyłu.
Zdjęcie przedstawia mężczyznę w niebieskim garniturze i krawacie, który stoi przy mikrofonie na zewnątrz, przemawiając do publiczności. Ma krótkie ciemne włosy i brodę. Tło jest rozmazane, skupiając uwagę na mówcy.
Zdjęcie przedstawia dyrektora Muzeum- mężczyznę ubranego w granatowy garnitur, białą koszulę i niebieski krawat, który przemawia z mównicy na zewnątrz. Jest w formalnym otoczeniu z mikrofonem ustawionym przed nim. W tle widać budynek z oknem.

„Każdy człowiek ma prawo do wolności, prawdy i sprawiedliwości. Wolność jest fundamentem tych praw. Nie chodzi tu jedynie o komfort czy dobrobyt, lecz o niezbędny warunek rozwoju człowieka – zarówno indywidualnego, jak i społecznego. […]

W wyniku nazistowskiej ideologii miliony ludzi zostało pozbawionych nie tylko wolności, ale i podstawowych praw człowieka. Jednym z najbardziej dramatycznych symboli tej utraty były obozy koncentracyjne, takie jak KL Stutthof.

Prawo do wolności zostało tam całkowicie pogwałcone. Ludzie, którzy trafiali do Stutthofu, zostali pozbawieni możliwości swobodnego działania, ich życie było podporządkowane brutalnym zasadom, a ich istnienie sprowadzone do walki o przetrwanie w nieludzkich warunkach. Prawo do prawdy zostało zniekształcone propagandą i dezinformacją, która miała ukryć okrucieństwo i zbrodnie dokonywane w obozach. Prawo do sprawiedliwości zostało zdeptane – ludzie byli traktowani bez szacunku dla ich godności, a sprawiedliwość zamieniono w system represji i terroru.[…]

Naszym obowiązkiem jest dążyć do sprawiedliwości, aby przypominać, że zło nie może pozostać bezkarne. Zło zaczyna się od drobnych niegodziwości, takich jak odwracanie głowy, obojętność i pogarda. Dobro i sprawiedliwość zaczynają się od małych gestów sprzeciwu wobec niesprawiedliwości i krzywdy. Dlatego naszym obowiązkiem jest pamiętać by świadczyć na rzecz sprawiedliwości”.

„Każdy człowiek ma prawo do wolności, prawdy i sprawiedliwości. Wolność jest fundamentem tych praw. Nie chodzi tu jedynie o komfort czy dobrobyt, lecz o niezbędny warunek rozwoju człowieka – zarówno indywidualnego, jak i społecznego. […]

W wyniku nazistowskiej ideologii miliony ludzi zostało pozbawionych nie tylko wolności, ale i podstawowych praw człowieka. Jednym z najbardziej dramatycznych symboli tej utraty były obozy koncentracyjne, takie jak KL Stutthof.

Prawo do wolności zostało tam całkowicie pogwałcone. Ludzie, którzy trafiali do Stutthofu, zostali pozbawieni możliwości swobodnego działania, ich życie było podporządkowane brutalnym zasadom, a ich istnienie sprowadzone do walki o przetrwanie w nieludzkich warunkach. Prawo do prawdy zostało zniekształcone propagandą i dezinformacją, która miała ukryć okrucieństwo i zbrodnie dokonywane w obozach. Prawo do sprawiedliwości zostało zdeptane – ludzie byli traktowani bez szacunku dla ich godności, a sprawiedliwość zamieniono w system represji i terroru.[…]

Naszym obowiązkiem jest dążyć do sprawiedliwości, aby przypominać, że zło nie może pozostać bezkarne. Zło zaczyna się od drobnych niegodziwości, takich jak odwracanie głowy, obojętność i pogarda. Dobro i sprawiedliwość zaczynają się od małych gestów sprzeciwu wobec niesprawiedliwości i krzywdy. Dlatego naszym obowiązkiem jest pamiętać by świadczyć na rzecz sprawiedliwości”.

Tymi słowami do zgromadzonych na upamiętnieniu 85. rocznicy pierwszego transportu więźniów do obozu Stutthof zwrócił się Piotr Tarnowski, dyrektor Muzeum Stutthof w Sztutowie.

Zdjęcie przedstawia kobietę, która stoi przed mikrofonem, a mężczyzna obok niej gra na fortepianie. Stają twarzą do publiczności siedzącej w rzędach na zewnątrz, w tym kilku osób w mundurach wojskowych. Wydarzenie odbywa się w pobliżu budynku z flagami i otoczonego drzewami.
Zdjęcie przedstawia kobietę w czarnej sukience, która stoi przy mikrofonie, śpiewa na zewnątrz. Na pierwszym planie widać kilka osób w mundurach wojskowych i czapkach, zwróconych w jej stronę. Za nią widać dwie flagi, jedną z niebiesko-białymi paskami, a drugą czerwono-białą.
Zdjęcie przedstawia Marię Kowalską - Starszą kobietę z białymi włosami, ubraną w niebieską marynarkę ozdobioną medalami i biało-niebieską chustą, stoi ona wśród grupy ludzi. Jest na uroczystości, z niewyraźnymi postaciami w tle.
Zdjęcie przedstawia umundurowaną orkiestrę marszową, która stoi w rzędach na zewnątrz podczas ceremonii. Członkowie noszą mundury marynarki wojennej, białe rękawiczki i czapki z białymi opaskami, trzymając różne instrumenty muzyczne. W tle widać dużą betonową konstrukcję i drzewa.

Po przemówieniach zgromadzeni wysłuchali programu muzycznego w wykonaniu Państwa Eweliny i Tomasza Stroynowskich oraz „Pieśni Obozowej” oraz „Pieśni Reprezentacyjnej Wojska Polskiego” w wykonaniu Orkiestry Reprezentacyjnej Marynarki Wojennej. Później nastąpiło złożenie przez delegacje kwiatów pod Pomnikiem Walki i Męczeństwa.

Zdjęcie przedstawia żołnierzy w formalnych mundurach marynarki wojennej, w tym czapkach, którzy maszerują w szeregu na zewnątrz. Uwaga skupiona jest na mężczyźnie z przodu, z innymi i flagami w rozmytym tle.
Zdjęcie przedstawia ludzi stojących wokół tablicy pamiątkowej na zewnątrz w słoneczny dzień. Różne flagi są wystawione na drewnianych stojakach w pobliżu. W tle widać drzewa i trawiaste pole, a w oddali gromadzą się kolejne osoby.
Zdjęcie przedstawia grupę ludzi stojących uroczyście wokół tablicy pamiątkowej na platformie na świeżym powietrzu. Trzech mężczyzn w formalnych strojach, w tym garniturach i krawatach, pochyla głowy z szacunkiem. Na pierwszym planie częściowo widoczny jest wieniec kwiatów. W tle zgromadził się tłum.
Zdjęcie przedstawia na pierwszym planie - trzy osoby, dwóch mężczyzn w garniturach i kobietę w mundurze wojskowym, stoją na platformie na zewnątrz, obok zgromadzonego tłumu. Wydarzenie jest formalne, z wieloma uczestnikami widocznymi w tle i bujnym lasem w oddali pod czystym niebem.
Zdjęcie przedstawia ludzi, którzy stoją uroczyście wokół pomnika z wieńcami i kwiatami, podczas gdy osoby w formalnych strojach, w tym żołnierz ubrany w mundur, są obecne. Drzewa i tłum w tle podkreślają wydarzenie, które jest ceremonią.
Zdjęcie przedstawia grupę ludzi, którzy zebrali się w miejscu pamięci, składając wieńce i kwiaty na kamiennym pomniku. Grupa stoi na pierwszym planie, oddając hołd, podczas gdy większy tłum jest widoczny w tle. Obok nich stoi żołnierz patrzący w stronę ludu. Drzewa i maszt flagowy z flagami są widoczne pod jasnym, czystym niebem.
Zdjęcie przedstawia ludzi, którzy gromadzą się na zewnątrz. Na pierwszym planie widać kilka stojących wieńców, a mężczyzna w garniturze patrzy w ich stronę. W tle widać drzewa i budynek wraz z wieżą wartowniczą. Jest słoneczna pogoda podczas uroczystości.
Zdjęcie przedstawia żołnierza, który ma na sobie mundur, który niesie duży wieniec, za nim idzie kobieta w cywilnym ubraniu. Za nimi stoją ludzie ustawieni w szeregu. Idą utwardzoną ścieżką otoczoną zieloną trawą, drzewami i budynkiem w tle, pod czystym niebem.
Grupa ludzi zbiera się podczas uroczystości w miejscu pamięci w słoneczny dzień. Na pierwszym planie mężczyzna klęka, aby położyć wieniec kwiatów przy kamiennej tablicy. Kobieta w ciemnej sukience stoi w pobliżu, a ludzie w tle obserwują ceremonię. W oddali widać drzewa i budynki.
Zdjęcie przedstawia uroczystość upamiętniającą z dwoma skautami salutującymi przed pomnikiem, który jest pokryty wieńcami i kwiatami. Umundurowany żołnierz stoi po prawej stronie i w tle, a liczni uczestnicy i flagi z różnych krajów są wystawione wzdłuż ścieżki.

Po zakończeniu głównych obchodów upamiętnienia 85. rocznicy pierwszego transportu więźniów do obozu Stutthof zaprosiliśmy zgromadzonych na wydarzenia towarzyszące.

Na zdjęciu powtarza się, nakładający się tekst „Stutthof” w różnych odcieniach niebieskiego na białym tle. W niektórych miejscach na tekst nakładają się części dwóch dużych, ciemnoniebieskich, okrągłych kształtów.
Zdjęcie przedstawia poniszczone podeszwy butów, które tworzą razem chaotyczny, pomieszany wygląd. Podeszwy mają kolor ciemnoszary, a podeszwa na pierwszym planie ma dużą dziurę.
Zdjęcie przedstawia podeszwy starych butów, które zostały odnalezione po więźniach KL Stutthof. Są one eksponowane w szklanej obudowie, do której wpada światło słoneczne. W tle widać krzesło i ceglaną konstrukcję na zewnątrz obudowy.
Zdjęcie przedstawia kobietę z krótkimi brązowymi włosami, okularami przeciwsłonecznymi, ubraną w czarną sukienką. Kobieta przemawia zza mównicy, mając przed sobą mikrofon. Jest w pomieszczeniu, przed dużymi oknami.
Zdjęcie przedstawia kobietę z blond włosami zaplecionymi w warkocze, w ciemnozielonej sukience i wzorzystym szaliku, która przemawia z mównicy z mikrofonem na statywie. Za nią stoi mężczyzna w garniturze, okularach i krawacie i trzyma teczkę. Tło jest rozmyte, zielone.
Zdjęcie przedstawia mężczyznę w okularach, garniturze i z brodą, który przemawia do mikrofonu na statywie. Stoi w budynku przed drewnianymi drzwiami i ceglaną ścianą, trzymając przed sobą kartki na mównicy. Na jego twarzy maluje się lekki uśmiech.
Zdjęcie przedstawia dwie srebrne monety pamiątkowe upamiętniające 85 rocznicę pierwszego transportu więźniów do Obozu Stutthof, które są eksponowane w otwartych czarnych pudełkach z ciemnoniebieskimi certyfikatami autentyczności wewnątrz pokryw.
Zdjęcie przedstawia czterech mężczyzn w garniturach, którzy stoją blisko siebie w pomieszczeniu pod szklanym dachem, rozmawiając, podczas gdy dwóch z nich patrzy na monetę pamiątkową upamiętniającą 85 rocznicę pierwszego transportu więźniów do Obozu Stutthof. Jeden mężczyzna opisuje monetę podczas gdy pozostali słuchają w skupieniu. W tle widać monitor i ceglaną ścianę.
Zdjęcie przedstawia mężczyznę – dyrektora Narodowego Banku Polskiego w garniturze i krawacie, który patrzy na otwarte pudełko zawierające monetę pamiątkową upamiętniającą 85 rocznicę pierwszego transportu więźniów do Obozu Stutthof, podczas gdy kobieta – Wojewoda Pomorski w jasnej marynarce słucha rozmowy i patrzy na opisywaną monetę. Obie osoby znajdują się w przeszklonym pomieszczeniu, a w tle widać ceglany budynek. Kilka innych osób jest częściowo widocznych za nimi.
Zdjęcie przedstawia starszą kobietę, która jest ubrana w niebieski żakiet ozdobiony medalami i chustę w paski, trzyma małe czarne pudełko z monetą pamiątkową upamiętniającą 85 rocznicę pierwszego transportu więźniów do Obozu Stutthof w środku, dumnie ją prezentując. Ma delikatny uśmiech i siedzi na tle ceglanych i szklanych okien.
Zdjęcie przedstawia dwóch mężczyzn w garniturach, którzy rozmawiają w przeszklonym pomieszczeniu. Jeden mężczyzna w okularach i z kręconymi włosami trzyma małe pudełko, w którym znajduje się moneta pamiątkowa upamiętniająca 85 rocznicę pierwszego transportu więźniów do Obozu Stutthof, podczas gdy drugi łysy mężczyzna w okularach uśmiecha się i patrzy na pudełko. Przez okna wpada światło słoneczne.
Zdjęcie przedstawia dwóch mężczyzn w garniturach, którzy stoją obok siebie przed mikrofonami, przemawiając na wydarzeniu w pomieszczeniu. Mężczyzna po prawej zwraca się do publiczności, podczas gdy mężczyzna po lewej słucha. Obaj noszą okulary i przypinki upamiętniające 85 rocznicę pierwszego transportu więźniów do Obozu Stutthof na klapach marynarek. W tle znajdują się duże okna.
Zdjęcie przedstawiaj grupę ludzi, w tym Marię Kowalską - starszą kobietę w niebieskiej kurtce, która była uczestniczką Powstania Warszawskiego oraz więźniarką w KL Stutthof oraz mężczyznę z białymi włosami i okularami, prowadzą rozmowę w pomieszczeniu. Kilka osób słucha uważnie.
Zdjęcie przedstawia otwartą, szarą drewnianą bramę, która jest osadzona w murowanych filarach z czerwonej cegły. Brama prowadzi do trawiastej przestrzeni z białymi kamiennymi obiektami, które są pomnikiem po dawnych barakach w KL Stutthof i drzewami w tle.

Pierwszym z nich było otwarcie wystawy „Ziemia przemówiła…”, która jest pokłosiem prac archeologicznych prowadzonych w ostatnich latach w Muzeum i na dawnym terenie poobozowym. Jej główną część stanowią destrukty obuwia, które przenieśliśmy z Pomnika Walki i Męczeństwa. Prawie 0,5 tony, które wydobyliśmy podczas prac w latach 2015–2018 są one symbolami cierpienia, dowodami zbrodni oraz świadectwem nie tylko skali grabieży i męczeństwa ofiar, lecz również w wielu przypadkach śmierci ich właścicieli. Wydarzeniu towarzyszyły wystąpienie dr Danuty Drywy, kierownik Działu Dokumentacyjnego Muzeum Stutthof w Sztutowie oraz Bogusławy Tartakowskiej, kustosz ds.

Drugim wydarzeniem było zaprezentowanie monety okolicznościowej „Ofiarom obozu koncentracyjnego Stutthof” wydanej przez Narodowy Bank Polski. Ponadto w tym dniu zaprezentowaliśmy również dwie nowe wystawy: „Gryf. Pod znakiem Orła Białego. Pomorze 1939-1945” oraz „Kocham
do zobaczenia… Miłość w czasach niewoli”. Pierwsza z nich stworzona została przez Muzeum Stutthof w Sztutowie oraz Towarzystwo Projektów Edukacyjnych w Warszawie. Natomiast druga jest efektem pracy muzealników z Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach.

W tym miejscu pragniemy również podziękować wszystkim, którzy przybyli na upamiętnienie 85. rocznicy pierwszego transportu więźniów do obozu Stutthof. Dziękujemy, że wspólnie tworzymy Koalicję Pamięci.