Aktualności
79. rocznica Marszu Śmierci więźniów KL Stutthof
25 stycznia 1945 r. we wczesnych godzinach poranych teren obozu koncentracyjnego Stutthof opuściły kolumny więźniów. Łącznie blisko 33 000 osób (11 000 z obozu centralnego i blisko 22 000 z podobozów) udało się w morderczy Marsz Śmierci. Wskutek wycieńczenia, głodu, chorób, zimna oraz mordów życie straciło ok. 17 000 spośród nich. W tym roku obchodziliśmy 79. rocznicę tych tragicznych wydarzeń. Uroczystości upamiętniające odbyły się w wielu miejscach na Pomorzu. Ich punktem kulminacyjnym była msza święta w intencji ofiar KL Stutthof w Katedrze Oliwskiej w Gdańsku.
Założony 2 września 1939 r. przez Niemców obóz Stutthof był najdłużej działającym obozem na terenach dzisiejszej Polski. Do 9 maja 1945 r. uwięziono w nim blisko 110 000 więźniów. Śmierć w skutek niewolniczej pracy, głodu, epidemii oraz mordów poniosło ok. 65 000 osób. Jednym z najtragiczniejszych momentów w jego historii była ewakuacja lądowa więźniów KL Stutthof. Do historii przeszła ona pod nazwą „Marszu Śmierci”.
Na wieść o zbliżających się wojskach Armii Czerwonej komendautra podjęła decyzję o ewakuacji więźniów z KL Stutthof i jego podobozów. 25 stycznia 1945 r. z obozu centralnego wyruszyły pierwsze kolumny. Przed wymarszem więźniom rozdano pewną ilość obozowej odzieży, kocy i prowiant składających się z około 500 g chleba, 120 g margaryny lub topionego sera. Pierwsza kolumna wyruszyła z obozu około godziny 6:00, następne w kolejnych godzinach. Szacuje się, że łącznie 25 i 26 stycznia ewakuacją lądową w obozie centralnym objęto ok. 11 000 osób. W przypadku podobozów liczba ta była jeszcze większa. W morderczą wędrówkę udało się z nich ponad 22 000 więźniów.
![Czarnobiała grafika przedstawiająca wymaszerujących z obozu Stutthof więźniów. Dużo ludzi ubranych w pasiaki i koc.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/AapiAski_Mst-I-2-76-1024x712.jpg)
Punktem docelowym ewakuacji miała być szkoła SS w Lęborku. Od początku osiągnięcie przez wycieńczonych, zagłodzonych i często chorych więźniów wydawało się niemożliwe. Komendantura założyła, że opuszczający obóz Stutthof pokonają trasę 140 km w ciągu 7 dni. Już pierwsze godziny zweryfikowały te plany. Maszerując w ogromnych zaspach śnieżnych i mrozie sięgającym niekiedy poniżej 20 stopni więźniowie umierali z wycieńczenia. A ci, którzy odstawali od kolumn byli na miejscu mordowani przez SS-manów. Bardzo szybko zaczęło brakować także pożywienia. Racje, które więźniowie otrzymali przed wymarszem wielu z nich zjadło od razu. Przez kolejne 3-4 dni nie mieli niczego w ustach.
Sytuację panującą na trasie „Marszu Śmierci” doskonale oddają słowa duńskiego więźnia KL Stutthof, Martina Nielsena:
Ściemniało się, a my musieliśmy iść dalej. „Prędzej, dołączyć do czoła” – słyszeliśmy stale po bokach i z tyłu kolumny, z tym że rozkazy były podkreślane koniakami lub uderzeniami kolb w plecy. Wreszcie w jakieś wsi umieszczono nas w nieszczelnej stodole, w której mocno wiało. Większość pchała się z całej siły, by jak najszybciej dostać się pod dach do legowiska. Znalazłem się miedzy ostatnimi. Walczyliśmy rozpaczliwie o miejsca na słomie w zupełnej ciemności, aby tylko nie zostać na klepisku. Następnego ranka znaleźliśmy na klepisku 9 zwłok. To byli ci co przegrali walkę.
Z kolei Jan Jarzębowski tak o to wspominał o tym co działo się podczas ewakuacji:
Kilometr przed nami maszerowała jakaś kolumna. Widać ją było dokładnie, ponieważ teren był falisty. Widzieliśmy jej końcówkę z trudem podchodzącą pod górę i padające sylwetki tuż po wystrzałach. Po kilku minutach mijaliśmy te świeże trupy. Przed nami musiały iść jeszcze inne kolumny, ponieważ mijaliśmy i starsze trupy.
![Na czarnobiałej grafice przedstawiono skumulowanych w śniegu więźniów. Ubrani w pasiaki i koce. Skupieni w kupie. Pilnowani przez dwóch SS-manów.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/AapiAski_Mst-I-2-64-1024x746.jpg)
Dopiero na Kaszubach więźniowie mogli liczyć na pomoc z zewnątrz.
Łącznie w Marszu Śmierci wzięło udział 33 000 więźniów z obozu centralnego Stutthof i jego podobozów. W trakcie jego trwania śmierć poniosło 17 000 osób.
W tym roku obchodziliśmy 79. rocznicę tych tragicznych wydarzeń. Uroczystości upamiętniające odbywały się wielu miejscach na Pomorzu. Delegacja Muzeum Stutthof, jak co roku brała udział w wydarzeniach towarzyszących rocznicy w gminie Cedry Wielkie. W tym roku miały one wyjątkowych charakter, albowiem połączono je z odsłonięciem pamiątkowej tablicy w szkole we Wocławach. Poświęcona ona została ks. Bernardowi Wieckiemu, przedwojennemu proboszczowi tamtejszej parafii katolickiej. Po wybuchu II wojny światowej trafił on do obozu Stutthof gdzie został zamordowany w styczniu 1940 r.
![Ustawieni w szeregu ludzie, jeden ksiądz, jeden mężczyzna ubrany w garnitur, 2 kobiety.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/1-1-1024x819.jpg)
![Mężczyzna po 60-tce ubrany w niebieski garnitur przemawia w garnitur. Obok kobieta w średnim wieku, ubrana w sukienkę w ciapki. Z tyłu zasłonięta tablica.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/2-2-819x1024.jpg)
![Dwóch mężczyzn. Z prawej strony mężczyzna po 60-tce ubrany w niebieski garnitur, po lewej ksiądz trzymający w ręce stulę i modlitewnik. Z tyłu zasłonięta tablica.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/3-1-1024x819.jpg)
![Mężczyzna ubrany w niebieski garnitur odsłania wraz z kobietą w krótkich blond włosach ubraną w czarny garnitur tablicę.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/4-1024x819.jpg)
![Tablice pamiątkowa w górze widoczna sylwetka księdza. Poniżej napis złotymi literami. W tym budynku mieściła się do 1945 r. plebania rzymskokatolickiej parafii p.w. św. Piotra i Pawła w Wocławach, której proboszczem w latach 1927-1937 był ks. Bernard Wiecki](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/5-819x1024.jpg)
![Zgromadzenie ludzi, na przedzie siedząca starsza kobieta w różowej sukience, obok łysy mężczyzna w okularach i siwej marynarce. Jako trzeci siedzi mężczyzna w czarnym garniturze z wąsem.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/6-1024x683.jpg)
![Na zdjęciu trzy osoby: 2 mężczyzn i 1 kobieta. Obaj mężczyźni w garniturach, kobieta w długich włosach i sukience w panterkę. Mężczyzna w czarnym garniturze wyciąga dłoń po pamiątkowy obraz, który otrzymuje od mężczyzny w niebieskim garniturze. Za ich plecami ekran z prezentacją.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/7-1024x819.jpg)
![Na zdjęciu trzy osoby: 2 mężczyzn i 1 kobieta. Obaj mężczyźni w garniturach, kobieta w długich włosach i sukience w panterkę. Mężczyzna w marynarce w kratę i okularach wyciąga dłoń po pamiątkowy obraz, który otrzymuje od mężczyzny w niebieskim garniturze. Za ich plecami ekran z prezentacją.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/8-1024x819.jpg)
![Zbiorowisko ludzi. Uczniowie stoją na tle banerów z wystawą. Na krzesłach mężczyźni i kobiety elegancko ubrani.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/9-1024x683.jpg)
![Na zdjęciu mężczyzna w średnim wieku w okularach. Ubrany jest w szary garnitur, zielony krawat w kratkę oraz niebieską koszulę. W lewej ręce trzyma mikrofon, w prawej prezenter. Za jego plecami na zielonym tle ekran multimedialny z wyświetloną prezentacją. Widać na niej napis. Nieuświadominych rodaków należy zapytać, w jakim języku matka uczyła ich pacierza, w jakim języku przemawiał do nich ksiądz w czasie I Komunii Św.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/10-1024x819.jpg)
O godzinie 13:00 odbyła się natomiast w Archikatedrze Oliwskiej w Gdańsku msza święta w intencji ofiar obozu koncentracyjnego Stutthof. Nabożeństwo koncelebrował bp Wiesław Szlachetka. Dziękujemy wszystkim osobom za obecność w tym dniu i to wyjątkowe świadectwo pamięci.
![Na tle dwóch ołtarzy, bardzo bogato zdobionych delegacje sztandarowe ze szkół. 4 dziewczęta i 2 chłopców. Ubrani elegancjo, dziewczynka z lewej strony ma białą kurtkę, reszta ubrana w czarne kurtki.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/11-1024x819.jpg)
![Na zdjęciu poczet sztandarowy wojska polskiego. Żołnierze 2 panie, jeden pan ubrani w mundury moro. Kobiety salutują przed duchownym stojącym za ołtarzem, mężczyzna pochyla sztandar.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/12-1024x819.jpg)
![Na zdjęciu stojący w ławkach kościelnych ludzie. Na pierwszym planie starsza kobieta ubrana w zieloną kurtkę i szary kapelusz. Po przeciwnej stronie mężczyźni ubrani elegancko.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/13-1024x819.jpg)
![Na zdjęciu za kościelną mównicą odprawiający nabożeństwo duchowny, ubrany w biskupie szaty. Obok ubrany w białą szatę liturgiczną duchowny w młodym wieku. Z tyłu widać bogato zdobione barokowe ławy kościelne.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/15-1024x819.jpg)
![Na zdjęciu poczet sztandarowy wojska polskiego podczas uroczystości w kościele. Na planie pierwszym żołnierka i żołnierz ubrani w mundury moro. Mężczyzna trzyma sztandar, za którego widać sylwetkę jeszcze jednej osoby. W oddali odprawiający nabożeństwo ubrany w biskupie szaty duchowny.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/16-1024x683.jpg)
![Na zdjęciu wnętrze kościoła podczas uroczystości. W ławkach widać ludzi ubranych w grube kurtki. W oddali na tle ołtarza duchowny ubrany w białe szaty liturgiczne odprawia nabożeństwo.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/17-1024x819.jpg)
![Na zdjęciu przy ambonie duchowny w wieku ok. 30 lat ubrany w czarną sutannę, czyta pismo do wiernych.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/18-819x1024.jpg)
![Na zdęciu przy ambonie duchowny ubrany w białe biskupie szaty, na głowie z mitrą - biskupim nakryciem głowy. Przemawia przez mikrofon. Z tyłu widoczne bogato zdobione ławy kościelne.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/19-819x1024.jpg)
![Na zdjęciu siedzący w kościelnych ławach ludzie. W pierwszym rzędzie dwóch mężczyzn. Jeden z nich w niebieskiej kurtce i zielonym swetrze ma okulary i siwe włosy. Drugi w czarnym płaszczu i szaliku w tym samym kolorze.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/22-1024x683.jpg)
![Na zdjęciu przed ołtarzem dwóch duchownych. Ubrani w białe szaty liturgiczne. Stojący po lewej stronie starszy duchowny w szatach biskupich wznosi swoje dłonie do góry. Z tyłu widoczne bogato zdobione ławy kościelne.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/25-1024x819.jpg)
![Na zdjęciu za ołtarzem stoją trzy postacie. 2 mężczyzn i jedna kobieta. Z prawej strony ubrany w białe szaty liturgiczne i biskupia mitrę duchowny. Po środku mężczyzna ubrany w czarny płaszcz, czarny szalik mężczyzna trzyma w dłoniach kwiaty i przemawia do mikrofonu. Z lewej strony ubrana w ciemno niebieską kurtkę i grubą czapkę kobieta.](https://stutthof.org/wp-content/uploads/2024/01/26-1024x819.jpg)