79. rocznica oswobodzenia KL Stutthof

9 maja 1945 r. zakończyła się trwająca 2077 dni gehenna więźniów obozu Stutthof. W tym roku obchodziliśmy 79. rocznicę tych wydarzeń. 

9 maja 1945 r. we wczesnych godzinach porannych na terenie obozu koncentracyjnego Stutthof pojawili się pierwsi żołnierze 48 Armii 3. Frontu Białoruskiego. Na terenie KL Stutthof przebywała już wyłącznie niewielka grupa więźniów, licząca ok. 150 osób. Pozostałych Niemcy „ewakuowali” w dwóch etapach. W styczniu 1945 r. blisko 30 000 więźniów KL Stutthof zostało wysłanych w morderczy Marsz Śmierci. Kilka miesięcy później, w kwietniu rozpoczyna się ewakuacja drogą morską. Znaczna część więźniów ginie lub zostaje zamordowana.  

Jednym, z tych którzy doczekali oswobodzenia był Teofil Białowąs. Tak o to wspominał poranek 9 maja 1945 r.:

„Sam moment wyzwolenia trudno jest mi opisać, bo to tak błyskawicznie nastąpiło, że nie wiadomo kiedy. Chwila wyzwolenia nastąpiła w ten sposób, że rano normalnie jak zwykle wstaliśmy, dzień normalny jeden z wielu. Było to 9 maja 1945 r. Żadnych strzałów nie było słychać, a poprzedniego dnia jeszcze kilka bomb spadło na obóz. Obozu Niemcy nie bronili, walczyli tylko nad samym morzem i w lesie, ale przypadkowe pociski trafiały także w obóz, także sporo więźniów od nich zginęło. Tego dnia widzimy Niemców już bez karabinów, z lasu też przyszła jakaś grupa Niemców w nieładzie i składają broń przed komendanturą. Nie upłynęło kilkanaście minut jak przez bramę przejeżdża gazik rosyjski, a na nim nieduży, krępy lejtnant. Nazwiska nie znam. Niemcy już byli ustawieni przed budynkiem. Rosjanie zaraz nas pozdrowili, zaczęli krzyczeć. Lejtnant powiedział: „Jesteście wolni, możecie iść teraz każdy do swojego domu…”.  

Jak co roku w uroczystościach rocznicowych w Muzeum Stutthof w Sztutowie obok licznie zgormadzonych przedstawicieli władz centralnych, samorządowych, uczniów pomorskich szkół i przedstawicieli jednostek muzealnych i kultury wzięli udział, Ci dla których ten dzień jest szczególny. Mowa o byłych więźniach obozu koncentracyjnego Stutthof oraz ich rodzinach. W tym roku w uroczystościach wzięli udział: p. Maria Kowalska, p. Helena Majkowska oraz p. Jan Brodziński.

Jednak to nie oni przemówili do zgormadzonych pod Pomnikiem Walki i Męczeństwa. Zrobił to zmarły w październiku 2022 r. p. Tadeusz Rydzewski. Wywiad z nim nagraliśmy na kilka miesięcy przed śmiercią.

Później głos zabrał Piotr Tarnowski, dyrektor Muzeum Stutthof w Sztutowie, który w swoim przemówieniu powiedział:

„Stojąc tutaj, na terenie byłego obozu koncentracyjnego Stutthof, w miejscu, gdzie historia odcisnęła swój najcięższy ślad, proszę Was o chwilę refleksji. Oto jesteśmy otoczeni pamięcią, która przekracza nasze indywidualne doświadczenia, w miejscu które jest świadkiem prawd brutalniejszych niż jakiekolwiek słowa mogą wyrazić. W obliczu tej pamięci, w obliczu prawdy i wartości, które wyznajemy w naszych różnorodnych religiach i przekonaniach, zastanówmy się wspólnie: dlaczego historia zdaje się zataczać koło? Czy naprawdę jesteśmy skazani na ciągłe powtarzanie błędów przeszłości?

Niech ta chwila refleksji będzie dla nas wszystkich przestrzenią na zastanowienie się nad naszymi działaniami i ich wpływem na przyszłe pokolenia. Jak możemy, każdy z nas, działać, aby nasze jutro było wolne od błędów wczoraj. Pomyślmy… bo: #ToMYjesteśmyPamięcią”.

Kolejne dwa dni pokazały, że pamięć ta może przybierać różne formy. Już po raz 27. Muzeum Stutthof w Sztutowie 10 maja zorganizowało we współpracy z Szkoła Podstawowa im. Pamięci Ofiar Stutthofu kolejną edycję Biegu Pamięci Narodowej. Wzięło w nim udział ponad 260 zawodników ze szkół z powiatu nowodworskiego. Dzień później odbył się natomiast II Bieg i Marsz Pamięci Ofiar KL Stutthof. Liczącą 10 km trasę wokół miejsc związanych z historią obozu oraz losem więźniów pokonało blisko 50 zawodników. Oba wydarzenia Honorowym Patronatem objęła Starosta Nowodworski.

Dziękujemy wszystkim za to, że tworzycie z nami #KoalicjęPamięci.